Upadłość firmy jednoosobowej możliwa jest na dwojaki sposób. Tryb dla przedsiębiorców albo zakończenie działalności i upadłość konsumencka. Jakie wymogi trzeba spełnić i czym się różnią te dwa tryby?
Po co ogłasza się upadłość?
Osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą ma zazwyczaj podstawowy cel w ogłoszeniu upadłości. Jest nim umorzenie zobowiązań. Samo zamknięcie firmy przez osobę fizyczną nie powoduje przecież pozbycia się długów. Możliwość taka może się pojawić natomiast w postępowaniu po ogłoszeniu upadłości.
Rozważania najlepiej zatem zacząć od tego, jakie są przesłanki umorzenia długu w upadłości.
W postępowaniu dedykowanym dla aktywnych przedsiębiorców możliwe jest złożenie wniosku o umorzenie zobowiązań po zakończeniu podziału pieniędzy uzyskanych ze zlikwidowanego majątku dłużnika. Umorzenie z reguły nie nastąpi, jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności (lub istotnie zwiększył jej stopień) w sposób celowy. Ma to miejsce zwłaszcza w sytuacji trwonienia majątku czy celowego nieregulowania przeterminowanych zobowiązań.
W przypadku natomiast „zwykłego” rażącego niedbalstwa, dłużnik będzie musiał spłacać wierzycieli jeszcze przez okres od 3 do 7 lat i dopiero pozostałe zobowiązania podlegają umorzeniu. Sąd ustala bowiem w takim przypadku plan spłaty wierzycieli.
Bardzo podobne przesłanki umorzenia długu są w trybie upadłości konsumenckiej.
Jeżeli są wątpliwości co do możliwości umorzenia zobowiązań, lepiej w ogóle nie wszczynać postępowania o ogłoszenie upadłości. W przypadku odmowy umorzenia majątek i tak zostanie zlikwidowany, a długi niepokryte z tego majątku pozostaną na przedsiębiorcy. Dodatkowo, w pierwszej kolejności ze zlikwidowanego majątku pokrywa się koszty postępowania.
Pocieszeniem dla dłużnika może być wówczas fakt, że ze środków z likwidacji (sprzedaży) mieszkania lub domu dłużnika wydziela mu się środki na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych na okres od 1 roku do 2 lat.
Upadłość firmy jednoosobowej – wymagania i przeszkody
Obydwa tryby upadłości jednak istotnie się różnią. Najdobitniej przejawia się to na etapie składania wniosku o ogłoszenie upadłości.
W upadłości dedykowanej dla przedsiębiorców konieczne jest uiszczenie opłaty sądowej 1000 zł i zaliczki stanowiącej równowartość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. Brak środków (także w majątku dłużnika) na pokrycie kosztów postępowania oznacza niemożność prowadzenia postępowania upadłościowego. W konsekwencji braku tych środków następuje jego umorzenie, co jest zazwyczaj niekorzystne dla dłużnika.
Natomiast w upadłości konsumenckiej opłata sądowa wynosi 30 zł i nie ma obowiązku wnoszenia zaliczki na koszty postępowania. Koszty te pokrywa tymczasowo Skarb Państwa. Ubóstwo majątku dłużnika również nie stanowi przeszkody do prowadzenia postępowania upadłościowego.
Docelowo koszty prowadzenia postępowania pokrywa się z majątku dłużnika, stanowiącego tzw. masę upadłości. W upadłości konsumenckiej zazwyczaj wysokość części kosztów postępowania w postaci wynagrodzenia syndyka jest niższa.
Istotna przeszkoda, aby ogłosić upadłość firmy jednoosobowej, to konieczność zakończenia prowadzenia działalności gospodarczej. Trzeba dopełnić wszystkich związanych z tym formalności, w tym zwłaszcza podatkowo-rachunkowych, jak np. remanent, korekta podatku VAT i inne. Decyzję o skorzystaniu z upadłości konsumenckiej powinna zatem poprzedzać analiza przewidywanych skutków zakończenia działalności dla obowiązków podatkowych dłużnika.
Inne istotne kwestie
Postępowanie konsumenckie, w przeciwieństwie do trybu „zwykłego”, może toczyć się nawet z udziałem tylko jednego wierzyciela.
Nie ma ponadto zakazu prowadzenia działalności gospodarczej po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej. Jednak większość dochodów z tej działalności wejdzie do masy upadłości. Zwiększy to także możliwości spłaty wierzycieli w ramach planu spłaty.
Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej można złożyć w wersji papierowej lub elektronicznej, natomiast w trybie dla aktywnych przedsiębiorców – z reguły tylko w formie elektronicznej (przez Krajowy Rejestr Zadłużonych).